Οι ρόλοι εναλλάσσονται, οι δάσκαλοι γίνονται μαθητές και οι μαθητές δάσκαλοι
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Εύη Σαλτού
Στην οθόνη εμφανίζεται ο χάρτης της Κρήτης. Ο παρουσιαστής του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου CΝΝ μιλά για το νησί με τα βουνά, τα δέντρα ελιάς και την ιστορία που ξεκινά τουλάχιστον 4.000 χρόνια πριν. Αμέσως μετά, το πλάνο «ανοίγει» και εμφανίζεται η εικόνα μιας τάξης, δεν είναι όμως η κλασική.
Στην αυλή ενός μοναστηριού σε κάποιο ορεινό χωριό της Κρήτης κάθονται καθηγητές και εθελοντές του Πανεπιστημίου των Ορέων μαζί με τους κατοίκους, ανταλλάσσοντας απόψεις και γνώσεις όχι μόνο για επιστημονικά θέματα αλλά και ζητήματα που αφορούν την τοπική κοινωνία και τις παραδόσεις. Ενα χρόνο μετά την ίδρυσή του, το Πανεπιστήμιο των Ορέων, η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, η οποία ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κρήτης, συνεχίζει να συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας με τις δράσεις του.
«Το Πανεπιστήμιο των Ορέων ξεκίνησε ύστερα από πρωτοβουλίες φοιτητών, διανοούμενων και άνθρωπων που είναι ερωτευμένοι με την Κρήτη», σημειώνει στα «ΝΕΑ» ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκ των εμπνευστών της πρωτοβουλίας, κ. Ιωάννης Παλλήκαρης.
Ηδη, στο αλλιώτικο αυτό Πανεπιστήμιο έχουν ενταχθεί ομάδες πολιτών από όλη την Ελλάδα, οι οποίες ζητούν να συμμετέχουν στις δραστηριότητες. Ετσι, η Κάρπαθος, η Κάσος, η Ηπειρος, η Δυτική Μακεδονία και η Πελοπόννησος έχουν γίνει πλέον συνοδοιπόροι. Παράλληλα, υπολογίζεται πως τα ενεργά μέλη είναι περισσότερα από 1.000, μεταξύ των οποίων πανεπιστημιακοί, γιατροί, φοιτητές. Οσο για τους απλούς συμπαραστάτες του εγχειρήματος, αυτοί είναι τουλάχιστον διπλάσιοι. Από την αρχή της ίδρυσής του, το Πανεπιστήμιο των Ορέων δεν ήταν ένα παραδοσιακό Πανεπιστήμιο που ακολουθεί ένα δοκιμασμένο μοντέλο. Οι «τάξεις» του δεν αποτελούνται από τέσσερις τοίχους και οι «μαθητές» δεν κάθονται σε έδρανα. Αντίθετα, το «μάθημα» γίνεται στην ύπαιθρο, σε κάποιο καφενείο, στην αυλή της εκκλησίας του χωριού. Οι ρόλοι εναλλάσσονται: οι δάσκαλοι γίνονται μαθητές και οι μαθητές δάσκαλοι. «Το κλασικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο παρέχει γνώσεις που προκύπτουν από την έρευνα σε ένα συγκεκριμένο, κλειστού κύκλου κοινό. Το Πανεπιστήμιο των Ορέων υπερβαίνει αυτές τις οριοθετήσεις, γιατί απευθύνεται στην ευρύτερη κοινωνία και γιατί οι διδάσκοντες είναι συγχρόνως και μαθητευόμενοι».
Οι άξονες
Η ανάγκη να αναπτυχθούν οι ορεινές περιοχές της Κρήτης, με τη βοήθεια και της πανεπιστημιακής κοινότητας αλλά και το γεγονός ότι ο ακαδημαϊκός κόσμος θα πρέπει να προσεγγίσει τους ανθρώπους της υπαίθρου είναι οι κύριοι άξονες της πρωτοβουλίας. «Το σημείο συνάντησης των δύο αυτών τάσεων συνιστά το Πανεπιστήμιο των Ορέων».
Στην ερώτηση, όμως, γιατί στο επίκεντρο των δραστηριοτήτων βρίσκονται, οι ορεινές περιοχές, ο πρύτανης απαντά πως «το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται στην κοινωνία, δηλαδή στα δισεπίλυτα προβλήματα που ταλανίζουν τους ορεινούς πληθυσμούς».
«Παρεμβαίνουμε εκεί που πάντα απουσιάζει η Πολιτεία»
ΟΙ ΠΕΡΣΙΝΕΣ εξορμήσεις στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές της Κρήτης που έκαναν τα μέλη του Πανεπιστημίου, προκειμένου να δουν και να εξετάσουν μεγάλο αριθμό κατοίκων αλλά και να συγκεντρώσουν αξιόπιστα στοιχεία για την υγεία, την παιδεία καθώς και για άλλα φλέγοντα θέματα που τους απασχολούν, έδωσαν φέτος τη θέση τους σε μία σειρά νέων πρωτοβουλιών. «Το Πανεπιστήμιο των Ορέων πέρασε, όπως είναι φυσικό, από τα στάδια της διερεύνησης, των προθέσεων και του προγραμματισμού και τώρα βρίσκεται στο στάδιο της ανάπτυξης, πράγμα που σημαίνει ότι συνεχώς θέτει νέους στόχους», εξηγεί ο κ. Παλλήκαρης.
Οι νέες δράσεις, όπως επισημαίνουν τα μέλη του, επικεντρώνονται σε εκείνα τα σημεία ακριβώς όπου η Πολιτεία ανέκαθεν έλαμπε διά της απουσίας της. Ετσι, η παρέμβαση στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές, με προγράμματα συνδιδασκαλίας μαθητών ορεινών σχολείων, με μαθητές σχολείων των πόλεων είναι από τις βασικές πρωτοβουλίες φέτος.
«Κινητές μονάδες ιατρικών ειδικευμένων υπηρεσιών έως και σε τριτοβάθμιο επίπεδο επισκέπτονται τις αποκλεισμένες περιοχές, ενώ στόχος μας είναι να υποστηρίξουμε την παραδοσιακή, ενδογενή, αυτόνομη οικονομία με μοντέρνα εργαλεία, όπως το ηλιακό τυροκομείο στη Μαδάρα των Λευκών Ορέων». Συμπληρώνει δε πως ακόμη και η ανάδειξη της κρητικής ντοπιολαλιάς και του λαϊκού πολιτισμού είναι στα άμεσα σχέδια. «Αναφέρω χαρακτηριστικά το Ινστιτούτο Μέλους και Λόγου στον ορεινό Μυλοπόταμο και τη δημιουργία Μουσικής Ακαδημίας στο Οροπέδιο Λασιθίου».
Το αγκάθι της χρηματοδότησης
Η ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ αποτελεί αγκάθι για το σύνολο των ελληνικών πανεπιστημίων. Το Πανεπιστήμιο των Ορέων δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση, ωστόσο, όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο κ. Παλλήκαρης, «εάν ξεκινούσαμε με την αγωνία της χρηματοδότησης, να είστε βέβαιοι πως δεν θα επιχειρούσαμε αυτή την προσπάθεια. Ολοι, άλλωστε, είμαστε εθελοντές». Ιδιαίτερος περιορισμός στην προέλευση των πηγών χρηματοδότησης δεν υπάρχει. Εξάλλου, μπορούν οι πόροι για τις δραστηριότητες να προέρχονται είτε από εθνικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα είτε από κληροδοτήματα και χορηγίες.
ΤΑΝΕΑ
Η ιδέα της παγκοσμιοποίησης ενέχει τον κίνδυνο ομογενοποίησης των κοινωνιών στο σύγχρονο κόσμο, με απότοκο την απώλεια της ταυτότητας των υποκειμένων και των αντικειμένων που χαρακτηρίζουν διακριτικά αυτήν. Σε συνδυασμό με την ασυλλόγιστη εξάντληση των φυσικών πόρων και την ταύτιση, στο πλαίσιο της ισοπεδωτικής λογικής της παγκοσμιοποίησης, της έννοιας της ποιότητας ζωής με την υλική ευμάρεια και τον ελεύθερο χρόνο που διατίθεται στην ψυχαγωγία, εύλογο είναι να οικοδομείται μια σαθρή ιεράρχηση προτεραιοτήτων και να απαξιώνεται το ιδεώδες της παιδείας.
Με δεδομένο ότι οι σύγχρονες κοινωνίες θα αποτελούνται από κοινωνίες πόλεων όπου η περιφέρεια και κυρίως οι αποκλεισμένες ομάδες θα συρρικνώνονται - φαινόμενο που θα εντείνεται και από τις παρεμβάσεις πολιτών και κυβερνήσεων στο πλαίσιο της προσπάθειας επίλυσης των προβλημάτων των αστικοποιημένων κοινωνιών, επηρεάζοντας δραματικά τον τρόπο ζωής της εξωαστικής περιφέρειας - η περιφέρεια νομοτελειακά οδηγείται σε κοινωνικό αποκλεισμό. Μέσα από αυτή την ιδιότυπη, μη βιωματική πολιτισμική μετάλλαξη, θα προωθούνται και σε αυτήν τα αξιώματα του ψυχρού, επίπεδου πολιτισμού της τηλεόρασης και του πλαστικού χρήματος, ενώ θα επέλθει και η συνεπακόλουθη εξάρτηση και εργασιακή υποθήκη των κατοίκων της.
Η βιωματική γνώση ήδη εξαφανίζεται κάτω από τα στατιστικά δεδομένα της Επιστήμης, όπου η πληροφοριακή ανακύκλωση μας έχει καταστήσει άναρθρους, ενώ η βιομηχανία πτυχίων στα πανεπιστήμιά μας κινδυνεύει να μας οδηγήσει σε πνευματική οκνηρία, απειλώντας την «οξυγόνωση» των νουνεχών εγκεφάλων.
Οι κίνδυνοι για την Κρήτη είναι ορατοί. Το νησί οδηγείται στη βάναυση αλλοίωση της περιβαλλοντολογικής, οικιστικής και πολιτιστικής του ταυτότητας εν ονόματι του εύκολου πλουτισμού που βασίζεται στη μαζική τουριστικοποίηση και εκποίηση της κρητικής γης. Ο κοινωνικός ιστός αποδομείται, η παραβατική συμπεριφορά αυξάνεται και το νησί οδηγείται στον ευτελισμό των παραδοσιακών αξιών και του πολιτισμού του, εγχωρίως και διεθνώς.
Ως αντίρροπο στη δράση αυτών των παραγόντων, το Πανεπιστήμιο των Ορέων προβάλλει ως ένα αναπτυξιακό όραμα που δίνει έμφαση σε αξίες όπως ο σεβασμός στις ιδιαιτερότητες της τοπικότητας, στη μακραίωνη πολιτισμική παράδοση της ορεινής περιφέρειας και στα ειδικά χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας.
Το όραμα αυτό υλοποιείται ως πολυδιάστατη δράση-εγχείρημα, η οποία ξεκινά «από την ανθρώπινη πληθυσμιακή βάση», επενδύει στις τοπικές κοινωνίες οι οποίες εγκαταβιώνουν στους ορεινούς όγκους της Κρήτης, εκφράζεται ως εγχείρημα ολοκληρωμένης παρέμβασης στην Περιφέρεια και είναι προϊόν αυθεντικού, συστηματικού και πρωτότυπου προβληματισμού.
Μέσα στους στόχους του Πανεπιστημίου των Ορέων είναι η προστασία του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος, η ενίσχυση της παραδοσιακής οικονομίας με μοντέρνα εργαλεία διαχείρισης για την αναστολή της υπερεκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου, η απάλειψη της παραβατικότητας και η απεξάρτηση από την οικονομία του δανεισμού και των επιδοτήσεων. Αποτέλεσμα αυτών θα είναι η ανάκτηση των χαμένων ανθρωπίνων σχέσεων και της πολιτισμικής ταυτότητος των μικρών κοινωνιών, καθώς και ο επαναπροσδιορισμός της ανθρώπινης ευτυχίας με ανθρώπινους δείκτες και όχι με εισοδηματικά δεδομένα.
Ως εργαλεία για την επίτευξη των στόχων του το Πανεπιστήμιο των Ορέων θα χρησιμοποιήσει το διάλογο και το συγκερασμό της βιωματικής με την επιστημονική γνώση από τους ανθρώπους που τις υπηρετούν, εντός και εκτός των Πανεπιστημίων, στο χώρο της πρωτογενούς παραγωγής της. Επιστημονική υποστήριξη θα δοθεί σε κάθε επίπεδο ενεργειών σε κύριους τομείς παρέμβασης: παιδεία, πολιτισμός, οικονομία, υγεία. Μέσο θα αποτελέσουν ακόμα η διδασκαλία της παιδείας αλλά και η δημιουργία πολιτιστικών και εικαστικών δρωμένων διαπολιτισμικού χαρακτήρα.
Το Πανεπιστήμιο των Ορέων ως Πανεπιστήμιο έξω από πανεπιστημιακά κτήρια θα δραστηριοποιείται στις παρυφές των ορεινών και αποκλεισμένων οικισμών, μέσα στην καρδιά της κάθε τοπικής κοινωνίας, προσπαθώντας να υλοποιήσει το ευρωπαϊκό όνειρο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, όπου η διατήρηση της «περιφερειακής ταυτότητας» θα αποτελεί την αναγκαία και ικανή συνθήκη σύνθεσης του κοινωνικού μωσαϊκού της παγκοσμιοποιημένης ευρωπαϊκής εικόνας.
http://www.panoreon.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου